Μια ριζική αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικών επιδομάτων σχεδιάζει η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των παροχών και να περιορίσει ουσιαστικά τον κίνδυνο φτώχειας στη χώρα. Τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) δείχνουν πως η υφιστάμενη επιδοματική πολιτική παρουσιάζει φθίνουσα αποτελεσματικότητα, με τις παροχές να μειώνουν τον κίνδυνο φτώχειας μόλις κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες το 2024, έναντι 4,8 μονάδων το 2022.
🔍 Η ανάγκη για αλλαγή
Παρόλο που τα επιδόματα προορίζονται να αποτελούν δίχτυ ασφαλείας για τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, οι αριθμοί αποκαλύπτουν αδυναμία στον στόχο. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι οι συντάξεις μειώνουν τον κίνδυνο φτώχειας κατά 21,5 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ τα επιδόματα μόλις κατά 3,9.
Αυτή η απόκλιση αποδίδεται σε σειρά παραγόντων, με κυριότερο το γεγονός ότι τα εισοδηματικά κριτήρια παρέμειναν «παγωμένα» τα τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα, η αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων και ο πληθωρισμός περιόρισαν σημαντικά τον αριθμό των δικαιούχων, πλήττοντας την αποτελεσματικότητα του συστήματος.
🛠 Το σχέδιο μεταρρύθμισης – Τι αλλάζει
Η κυβέρνηση ετοιμάζει μια πολυεπίπεδη παρέμβαση, με βασικό πυλώνα τη δημιουργία ενιαίου μητρώου παροχών και την αναθεώρηση όλων των κριτηρίων χορήγησης.
1. Δημιουργία Μητρώου Παροχών
Το πρώτο βήμα είναι η ψηφιακή καταγραφή όλων των δικαιούχων και των παροχών που λαμβάνουν. Το μητρώο θα ξεκινήσει να υλοποιείται μέσα στο 2025 και θα περιλαμβάνει:
- Επίδομα θέρμανσης
- Οικογενειακά επιδόματα του ΟΠΕΚΑ
- Επίδομα στέγασης
- Επίδομα ανεργίας
Από το καλοκαίρι του 2026 θα ενταχθούν και τα επιδόματα που χορηγούνται από άλλους φορείς (όπως οι δήμοι), ώστε να αποτυπωθεί πλήρως το ύψος των κρατικών ενισχύσεων που καταλήγουν σε κάθε πολίτη μέσω του ΑΦΜ του. Η απογραφή αυτή θα καθορίσει αν χρειάζεται να τεθεί ανώτατο πλαφόν επιδομάτων ανά νοικοκυριό, ώστε να αποφευχθούν στρεβλώσεις και αδικίες.
2. Επαναξιολόγηση Κριτηρίων Χορήγησης
Η επιδοματική πολιτική βασίζεται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά στο δηλωθέν εισόδημα, γεγονός που ευνοεί τη φοροδιαφυγή. Πλέον, εξετάζεται σοβαρά η προσθήκη:
- Περιουσιακών κριτηρίων στα βασικά επιδόματα
- Έξυπνων φίλτρων, όπως η σύνδεση του επιδόματος στέγασης με το πραγματικό ύψος ενοικίου, ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και να περιοριστεί η απόκρυψη εισοδημάτων.
Η κυβέρνηση εκτιμά ότι η καλύτερη στόχευση των επιδομάτων θα αυξήσει την κοινωνική αποδοτικότητα των κρατικών κονδυλίων, ειδικά σε περιόδους οικονομικής πίεσης.
📉 Ποιος είναι σήμερα σε κίνδυνο φτώχειας;
Το 2024, το 45% των πολιτών θεωρούνται σε κίνδυνο φτώχειας προ επιδομάτων και συντάξεων. Μετά την καταβολή των συντάξεων, το ποσοστό πέφτει στο 23,5% και μειώνεται περαιτέρω στο 19,6% μετά τα επιδόματα. Δηλαδή, οι συντάξεις συνεχίζουν να λειτουργούν ως βασικός μηχανισμός στήριξης, αφήνοντας τα επιδόματα σε δεύτερο ρόλο – παρά την πρόθεση του κράτους να τα καταστήσει εργαλείο κοινωνικής συνοχής.
🎯 Στόχος: Λιγότερα, στοχευμένα και δίκαια επιδόματα
Η νέα μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία έχει διπλό στόχο:
- Να αποφευχθεί η συγκέντρωση πολλαπλών επιδομάτων σε λίγους που πιθανώς δεν τα έχουν πραγματικά ανάγκη, και
- Να κατευθυνθούν οι παροχές σε όσους έχουν πραγματικά ανάγκη, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο φτώχειας με πιο ουσιαστικό τρόπο.
Το ερώτημα πλέον είναι αν το νέο σύστημα θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τις παθογένειες του παρελθόντος και να μετατρέψει την επιδοματική πολιτική σε πραγματικό εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης.
