Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται οι βασικοί κανόνες που διέπουν τις μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων λίγο πριν από την κήρυξη πτώχευσης, το πώς μπορούν να ανακληθούν αυτές οι πράξεις, και με ποιους τρόπους παρεμβαίνει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) για την προστασία του Δημοσίου συμφέροντος.
1. Το θεσμικό πλαίσιο της πτωχευτικής ανάκλησης
Ο ισχύων Πτωχευτικός Κώδικας προβλέπει ότι ορισμένες μεταβιβάσεις που γίνονται σε περίοδο λίγο πριν από την πτώχευση είναι είτε άκυρες αυτοδικαίως είτε μπορούν να ακυρωθούν με δικαστική προσφυγή.
- Υποχρεωτική ανάκληση: ακυρώνονται αυτόματα δωρεές, μεταβιβάσεις χωρίς αντάλλαγμα και εξοφλήσεις μη ληξιπρόθεσμων χρεών που έγιναν μέσα σε πέντε χρόνια πριν από την πτώχευση.
- Δυνητική ανάκληση: πράξεις που έγιναν εντός δύο ετών και είχαν σκοπό την εξαπάτηση των πιστωτών μπορούν να προσβληθούν μέσω δικαστηρίου.
- Προθεσμία άσκησης ανάκλησης: τα δικαιώματα ανάκλησης παραγράφονται τρία έτη μετά την κήρυξη της πτώχευσης.
2. Η ύποπτη περίοδος και οι ποινικές συνέπειες
Η μεταβίβαση περιουσίας σε διάστημα έξι μηνών πριν από την πτώχευση μπορεί να θεωρηθεί ποινικά επιλήψιμη, ιδιαίτερα όταν συντρέχουν ενδείξεις ότι σκοπός ήταν να βλαφθούν οι πιστωτές. Αν αποδειχθεί ότι ο οφειλέτης παρέμεινε στην ουσία κύριος του ακινήτου, υπάρχει ενδεχόμενο εικονικής μεταβίβασης, που ενέχει ποινικές κυρώσεις.
3. Ενέργειες και δυνατότητες της ΑΑΔΕ
Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας
Η Φορολογική Διοίκηση έχει το δικαίωμα:
- Να μπλοκάρει τον ΑΦΜ ή να δεσμεύσει περιουσιακά στοιχεία εφόσον υπάρχουν ενδείξεις καταδολίευσης.
- Να ασκήσει αγωγή για διάρρηξη πράξης μεταβίβασης περιουσίας που έγινε σε βάρος του Δημοσίου.
Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων
Επιτρέπει τη λήψη μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως κατασχέσεις, πλειστηριασμοί και αγωγές διάρρηξης, ακόμα και εάν ο αγοραστής είναι καλόπιστος.
Εσωτερικές οδηγίες
Η ΑΑΔΕ χρησιμοποιεί ειδικά κριτήρια (όπως συγγενική σχέση, απουσία τιμήματος ή ξαφνική μεταβίβαση χωρίς εξήγηση) για να εντοπίσει και να ακυρώσει ύποπτες πράξεις.
4. Η πρακτική διαδικασία ελέγχου
- Αυτόματος εντοπισμός: με ηλεκτρονικά συστήματα κινδύνου, εντοπίζονται περιπτώσεις οφειλετών που μεταβιβάζουν ακίνητα λίγο πριν από ή εν μέσω οφειλών.
- Έλεγχοι & διασταυρώσεις: πραγματοποιούνται επιτόπιοι έλεγχοι και διασταυρώσεις με πλατφόρμες, όπως η myPROPERTY.
- Νομικές ενέργειες: εφόσον εντοπιστεί ύποπτη μεταβίβαση, μπορεί να ασκηθεί αγωγή διάρρηξης και να ζητηθούν ασφαλιστικά μέτρα.
5. Συνέπειες για τον φορολογούμενο
- Ακύρωση της μεταβίβασης – το ακίνητο επιστρέφει στην περιουσία του οφειλέτη ή υπόκειται σε αναγκαστική εκτέλεση.
- Κατασχέσεις και πλειστηριασμοί – ακολουθούν τη δικαστική διάρρηξη.
- Ποινικές διώξεις – ενδέχεται να ασκηθούν για απόκρυψη περιουσίας.
- Διοικητικές κυρώσεις – επιβολή προστίμων και στέρηση φορολογικής ενημερότητας.
6. Στρατηγική πρόληψης
- Ρύθμιση οφειλών μέσω θεσμικών εργαλείων, όπως ο εξωδικαστικός μηχανισμός.
- Διαφάνεια και τεκμηρίωση σε κάθε συναλλαγή (π.χ. τίμημα, πληρωμές, παραλαβή χρήσης).
- Έγκαιρη νομική και φορολογική συμβουλή, για την αποφυγή καταδολιευτικών πράξεων.
Συμπέρασμα
Η απόπειρα να διασωθεί περιουσία μέσω μεταβιβάσεων λίγο πριν από την πτώχευση ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες. Ο συνδυασμός πτωχευτικής και φορολογικής νομοθεσίας καθιστά τέτοιες πράξεις ευάλωτες σε ακύρωση, ενώ η ΑΑΔΕ έχει τη δυνατότητα να αντιδρά άμεσα και αποτελεσματικά. Η ασφαλέστερη πορεία είναι η αξιοποίηση θεσμικών μηχανισμών και η πλήρης νομιμότητα κάθε μεταβίβασης.
