Υπάρχει ένα άγχος που σε κινητοποιεί.
Κι υπάρχει κι ένα άγχος που σε λυγίζει.
Στην αρχή δεν το καταλαβαίνεις.
Νομίζεις πως απλώς πέρασες μια κουραστική εβδομάδα.
Λες “θα περάσει”.
Το σώμα όμως μιλάει αλλιώς.
Ο ύπνος σου βαθαίνει με δυσκολία, το πρωινό ξύπνημα γίνεται εφιάλτης και κάθε email στο inbox μοιάζει σαν απειλή.
Δεν έχεις πια ενθουσιασμό, μόνο καθήκον.
Και κάπου εκεί αρχίζει να σβήνει κάτι μέσα σου.
Υπάρχει μια κρυφή φθορά, μια κόπωση που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά.
Δεν φωνάζει, ούτε σπάει.
Απλώς… σβήνει.
Σβήνει το ενδιαφέρον.
Σβήνει η χαρά.
Σβήνει το νόημα.
Και κάποια στιγμή, εκεί που κάποτε δούλευες με πάθος, τώρα σηκώνεις το τηλέφωνο με κόπο, κοιτάς την οθόνη σαν να σε βαραίνει και αναρωτιέσαι πότε ακριβώς έγινες σκιά του εαυτού σου.
Αυτό δεν είναι απλή πίεση.
Αυτό είναι burnout.
Και το πιο ύπουλο με αυτό, είναι ότι συχνά σε κάνει να νομίζεις πως το πρόβλημα είσαι εσύ.
Ότι δεν αντέχεις εσύ, ότι δεν είσαι αρκετός, ότι κάτι κάνεις λάθος.
Κι όμως, αυτό συμβαίνει κυρίως, στους πιο αφοσιωμένους.
Σε εκείνους που δίνουν πολλά.
Σε εκείνους που κρατούν χώρο για τους άλλους κάθε μέρα, αδιαφορώντας για τον ίδιο τους τον εαυτό, προκειμένου να αποδείξουν.
Το burnout δεν έρχεται με θόρυβο.
Έρχεται με αργή φθορά.
Γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικό να το δεις πριν σε καταπιεί.
Να κάνεις παύση.
Να πάρεις ανάσα.
Να ρωτήσεις τον εαυτό σου:
“Πόσο με εκφράζει η ζωή που ζω;”
Τι Είναι το Burnout;
Το επαγγελματικό burnout δεν είναι πολυτέλεια του δυτικού κόσμου, ούτε μια ακόμη trendy έννοια.
Είναι μια υπαρξιακή κρίση, ντυμένη με ρούχα καθημερινότητας.
Μια εσωτερική πυρκαγιά που σιγοκαίει, χωρίς να φαίνεται πάντα απ’ έξω.
Το εργασιακό άγχος έχει πάψει να είναι “προσωρινή πίεση”.
Έχει γίνει κανονικότητα.
Και η εξουθένωση που προκαλεί, δεν είναι αδυναμία χαρακτήρα – είναι μια νευροβιολογική και ψυχοσυναισθηματική κατάρρευση.
Έρχεται όταν η ενέργεια που καταναλώνεις ξεπερνά μονίμως την ενέργεια που αναπληρώνεις.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ορίζει το burnout ως σύνδρομο που προκύπτει από χρόνιο εργασιακό στρες που δεν έχει αντιμετωπιστεί με επιτυχία και το αναγνωρίζει επισήμως ως μια σοβαρή κατάσταση με τρία κύρια χαρακτηριστικά:
- Συναισθηματική εξάντληση – νιώθεις ότι δεν έχεις άλλο να δώσεις, σωματικά ή ψυχικά.
- Αποπροσωποποίηση – αναπτύσσεις αποστασιοποίηση, κυνισμό ή αδιαφορία προς τη δουλειά ή τους ανθρώπους γύρω σου.
- Μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα – αρχίζεις να αμφισβητείς την αξία και τη συμβολή σου, νιώθεις ανεπαρκής ακόμη κι αν προσπαθείς πολύ.
Το burnout είναι πιο κοινό απ’ όσο νομίζουμε.
Και πολλές φορές, περνά απαρατήρητο , μέχρι να σβήσει ολόκληρη η φλόγα.
Όταν η Κόπωση Δεν Είναι Πια «Φάση»
Στη σημερινή κουλτούρα της παραγωγικότητας, έχουμε μάθει να μετριόμαστε με βάση το “πόσα κάναμε σήμερα”.
Πόσα emails απαντήσαμε, πόσες ώρες δουλέψαμε, πόσα projects ολοκληρώσαμε.
Όμως κανείς δεν μας ρωτά: πόσα απ’ αυτά είχαν νόημα; πόσα μας θρέψανε; πόσα ήταν ευθυγραμμισμένα με τις αξίες μας;
Το burnout δεν είναι αδυναμία χαρακτήρα.
Είναι αποσύνδεση από τον εαυτό, όπως λέει και ο Gabor Maté.
Δεν φταίει η πολλή δουλειά, αλλά η δουλειά που χάνει το νόημα.
Είναι το σύστημα που πιέζει χωρίς ανάσα, χωρίς φροντίδα, χωρίς ανθρώπινο χώρο.
Η εξουθένωση δεν έρχεται ξαφνικά.
Ξεκινά σαν μια αόρατη κόπωση, ένα βαρύ κεφάλι στο τέλος της μέρας.
Σιγά-σιγά όμως, αυτή η κόπωση γίνεται μόνιμη.
Η διάθεση πέφτει.
Η συγκέντρωση σπάει σε θρύψαλα.
Το άγχος δεν είναι πια κινητήριος δύναμη, είναι παραλυτικό.
Και η χαρά… ξεχνιέται.
Όσο το αγνοούμε, τόσο πιο βαθιά ριζώνει.
Σε βιολογικό επίπεδο, το χρόνιο στρες φθείρει κυριολεκτικά τον εγκέφαλο.
Επηρεάζει τον ιππόκαμπο – την περιοχή που σχετίζεται με τη μνήμη και τη μάθηση – ενώ η παρατεταμένη έκκριση κορτιζόλης μειώνει τη φαιά ουσία, επηρεάζοντας τη λήψη αποφάσεων και τη συναισθηματική ρύθμιση.
Μελέτες από Stanford και Yale δείχνουν ότι το παρατεταμένο εργασιακό στρες μεταμορφώνει ακόμη και την εγκεφαλική δομή.
Κι όμως, η πιο ύπουλη πλευρά του burnout είναι η σιωπηλή κανονικοποίηση.
Μαθαίνουμε να λέμε “όλοι έτσι είναι”, “θα περάσει κι αυτό”, “έτσι είναι η δουλειά”.
Όμως όσο αποδεχόμαστε την εξάντληση ως φυσιολογική, τόσο περισσότερο διαβρώνεται η ανθεκτικότητά μας.
Το τίμημα είναι μεγάλο.
Από κρίσεις πανικού και κατάθλιψη μέχρι απομόνωση και αποχωρήσεις από επαγγέλματα που κάποτε αγαπήσαμε.
Το burnout δεν έχει συγκεκριμένο πρόσωπο.
Για παράδειγμα:
- Ο Πέτρος, 42 ετών, δάσκαλος, που γεμίζει τύψεις γιατί δεν έχει πια υπομονή για τα παιδιά του και παθαίνει πανικό κάθε Κυριακή βράδυ.
- Η Ιωάννα, 35, γραφίστρια, που νιώθει ότι τίποτα από όσα δημιουργεί δεν έχει αξία και στέλνει κάθε project σαν να ξεφορτώνεται βάρος.
- Ο Νίκος, 50, ψυχοθεραπευτής, που ενώ συνεχίζει να βοηθά άλλους, έχει σταματήσει να νιώθει. Δεν συγκινείται πια, σαν κάτι μέσα του να έχει “κλείσει”.
Το burnout δεν κάνει διακρίσεις.
Μπορεί να καίει αργά και αθόρυβα ή με θόρυβο και κατάρρευση, είτε είσαι γιατρός, δάσκαλος, θεραπευτής, μητέρα ή επιχειρηματίας.
Όπως τονίζει η Christina Maslach, το burnout δεν προκύπτει μόνο από υπερβολικό φόρτο εργασίας.
Προκύπτει από έλλειψη σκοπού, αδικία, ασάφεια ρόλου, κοινωνική απομόνωση.
Όταν οι άνθρωποι γίνονται αριθμοί, όταν η αξία αντικαθίσταται από στόχους και το “μπράβο” από πίεση, τότε η ψυχή στεγνώνει.
Και κάπου εκεί, χωρίς να το καταλάβουμε, η ζωή γίνεται απλώς επιβίωση.
Και Αντί για Τέλος, Αρχή: Πώς Ανακάμπτεις από το Burnout
Το burnout δεν είναι το τέλος.
Είναι καμπανάκι.
Και πίσω από την εξάντληση, συχνά κρύβεται μια πρόσκληση: να επιστρέψεις σε σένα.
Όχι στον ίδιο δρόμο, αλλά με πιο αυθεντικά βήματα.
Η ανάκαμψη δεν ξεκινά απαραίτητα με μια δραματική απόφαση.
Ξεκινά με ένα βλέμμα προς τα μέσα.
Με την αυτοπαρατήρηση και με την παραδοχή ότι κάτι μέσα σου φωνάζει και ήρθε η ώρα να το ακούσεις.
1. Αναγνώρισε και Ονόμασε
Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση.
Όχι, δεν είσαι “τεμπέλης”, ούτε “αχάριστος”.
Είσαι εξαντλημένος.
Κι αυτό έχει αξία να το αναγνωρίσεις και να του δώσεις όνομα.
Γιατί αυτό που ονομάζεται, αρχίζει να αλλάζει.
2. Θέσε Όρια – Ακόμα κι Αν Πονάει
Το “όχι” δεν είναι απόρριψη.
Είναι αυτοσεβασμός.
Πόσες φορές είπες “ναι” ενώ το σώμα σου φώναζε “φτάνει”;
Το όριο δεν είναι τοίχος.
Είναι αγκαλιά προς τον εαυτό σου.
3. Επανεξέτασε το Νόημα
Ποια ήταν η σπίθα που σε έφερε εδώ;
Ποιο ήταν το “γιατί” σου;
Αν έχει σβήσει, μπορεί να αναζωπυρωθεί ή να δώσει τη θέση της σε κάτι νέο, πιο δικό σου.
Το burnout δεν σβήνει απαραίτητα το νόημα – αλλά σου ζητά να το ξαναδείς.
4. Στρέψου στο Σώμα
Το σώμα δεν λέει ψέματα.
Κρατά ό,τι το μυαλό προσπαθεί να αγνοήσει.
Κίνηση, ύπνος, τροφή.
Μερικές φορές, η επανασύνδεση αρχίζει από αυτά τα “απλά”.
Η φροντίδα του σώματος είναι ψυχική ανάσα.
5. Ζήτα Υποστήριξη
Δεν χρειάζεται να το περάσεις μόνος.
Η υποστήριξη ενός έμπειρου θεραπευτή, μπορεί να αλλάξει ολόκληρη την κατεύθυνση μέσα σου.
Η σύνδεση θεραπεύει.
Το Burnout Δεν Είναι Το Τέλος. Είναι Το Καμπανάκι.
Δεν είσαι οι επιδόσεις σου.
Δεν είσαι ο μισθός σου, το επόμενο πρότζεκτ ή το νέο deadline.
Είσαι άνθρωπος, που κάποτε είχε φλόγα.
Κι αν αυτή η φλόγα τώρα σιγοκαίει, μπορεί να δυναμώσει ξανά με φροντίδα, χώρο και παρουσία.
Γιατί τοburnout δεν είναι το τέλος.
Είναι η κραυγή της ψυχής να επιστρέψεις σε εσένα.
Υ.Γ.
“Η αληθινή επιτυχία δεν είναι να “τα προλαβαίνεις όλα”.
Είναι να μη χάνεις τον εαυτό σου μέσα σε όλα.”.
Γιώργος Ντίνος
Σύμβουλος Αυτογνωσίας & Μεταμόρφωσης
Well-being Mentor
Co-founder of Butterfly Effect Holistic Harmony Center
Ακολούθησε μας για περισσότερες συμβουλές και έμπνευση!
Μάθε περισσότερα και ανακάλυψε τον κόσμο του Butterfly Effect Holistic Harmony Center
