Όταν το μυαλό «παγώνει»: Τι συμβαίνει και πώς το εξηγεί η επιστήμη
Ξυπνάς το πρωί, ξεκινάς τη μέρα σου και πριν καλά καλά ανοίξεις τα μάτια, το μυαλό σου έχει ήδη βουτήξει σε μια θάλασσα από υποχρεώσεις. Ορισμένες κινήσεις, όπως να πας στην τουαλέτα ή να βάλεις καφέ, γίνονται μηχανικά. Άλλες όμως απαιτούν οργάνωση και σκέψη — και εκεί αρχίζει η δυσλειτουργία: ξεχνάς πράγματα απλά, ακόμα και προφανή.
Αυτό το «πάγωμα» του εγκεφάλου, που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν έχεις αρχίσει να ξεχνάς επικίνδυνα, είναι πιο κοινό απ’ όσο φαντάζεσαι και δεν υποδηλώνει απαραίτητα κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας. Η επιστήμη το αποκαλεί mind blanking (νοητικό κενό), μια κατάσταση που αφορά όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κατάστασης.
Τι είναι το Mind Blanking και πόσο συχνά συμβαίνει;
Σύμφωνα με ερευνητές, περνάμε περίπου 5% έως 20% του χρόνου μας ξύπνιοι σε αυτή την κατάσταση. Μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή —όταν οδηγείς, όταν μιλάς, ακόμα και όταν προσπαθείς να συγκεντρωθείς σε κάτι απλό.
Η κατάσταση αυτή δεν είναι απλώς μια χαλαρή στιγμή ή ένα «διάλειμμα» από τη σκέψη. Αντιθέτως, πρόκειται για μια ξεχωριστή νευρολογική φάση, που φαίνεται να μην έχει ενεργό νοητικό περιεχόμενο. Δεν σκέφτεσαι, δεν θυμάσαι, δεν επεξεργάζεσαι. Απλώς… δεν υπάρχει τίποτα.
Πάγωμα μπροστά σε κοινό: Φόβος, κρίση και αμφιβολία
Ακόμα πιο έντονο γίνεται το μπλοκάρισμα όταν κάποιος καλείται να εκτεθεί δημοσίως —σε μια παρουσίαση, μια συνέντευξη, μια απλή ομιλία. Παρόλο που έχεις τις γνώσεις, το μυαλό αδειάζει και η αυτοπεποίθηση καταρρέει. Οι ειδικοί εξηγούν ότι η αιτία είναι ο φόβος της κοινωνικής κρίσης: τι θα σκεφτούν οι άλλοι για μένα; Μήπως φανώ ανεπαρκής;
Ο ειδικός στην επικοινωνία Vinh Giang προτείνει μια στρατηγική: εξοικείωση με το μη οικείο. Όσο περισσότερο συναναστρεφόμαστε με άτομα που μας προκαλούν δέος ή φόβο, τόσο περισσότερο μειώνεται η αίσθηση απειλής. Παράλληλα, ο Giang θυμίζει τα λόγια του Mark Twain: «Ανησυχούμε λιγότερο για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς, όταν συνειδητοποιούμε πόσο σπάνια το κάνουν».
Το μυαλό δεν «κοιμάται» – κάνει reset
Νευροεπιστήμονες, όπως ο Thomas Andrillon, υποστηρίζουν ότι οι στιγμές όπου δεν σκεφτόμαστε τίποτα, δεν αποτελούν απλή αφηρημάδα, αλλά ένα διακριτό στάδιο συνείδησης. Στη μελέτη του, που δημοσιεύθηκε στο Trends in Cognitive Sciences, επισημαίνεται ότι το νοητικό κενό δεν είναι υποκατηγορία της ονειροπόλησης, αλλά εντελώς ξεχωριστό φαινόμενο.
Στην ονειροπόληση το μυαλό μεταφέρεται αλλού, σε εικόνες, ιδέες και σκέψεις. Αντίθετα, στο mind blanking δεν υπάρχει απολύτως καμία σκέψη. Ο εγκέφαλος αδειάζει, χωρίς περιεχόμενο, χωρίς εσωτερική φωνή. Αυτό συμβαίνει συχνά μετά από κακή ποιότητα ύπνου, μονότονες εργασίες ή έντονη κόπωση.
Τι δείχνει ο εγκέφαλος όταν μπλοκάρει;
Οι επιστήμονες κατέγραψαν φυσιολογικές μεταβολές κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων:
- Χαμηλότερη καρδιακή συχνότητα
- Συστολή της κόρης του ματιού
- Απενεργοποίηση περιοχών του εγκεφάλου όπως η περιοχή Broca (ομιλία), ο ιππόκαμπος (μνήμη) και το κινητικό σύστημα.
Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται το αντίθετο: έκρηξη νευρωνικής δραστηριότητας, που οδηγεί σε υπερφόρτωση του εγκεφάλου. Σε κάθε περίπτωση, ο κοινός παρονομαστής φαίνεται να είναι η μεταβολή στα επίπεδα εγρήγορσης: είτε είμαστε πολύ κουρασμένοι, είτε υπερβολικά φορτισμένοι.
Και τελικά, τι μπορούμε να κάνουμε;
Η απάντηση είναι απλή, αλλά δύσκολη στην εφαρμογή: το μυαλό χρειάζεται χώρο για να ηρεμήσει. Η συνειδητή ξεκούραση, η ποιοτική ανάπαυση, η αποφυγή συνεχούς ερεθισμού και η μείωση του στρες, βοηθούν ώστε να μειωθούν τα επεισόδια «κολλήματος».
Μια πρακτική συμβουλή σε στιγμές δημόσιας έκθεσης: πες δυνατά “επιτρέψτε μου να αναδιατυπώσω” και πάρε βαθιά ανάσα. Αυτό δίνει χρόνο στο μυαλό να επανέλθει και σε σένα να ανακτήσεις τον έλεγχο.
Αν σου συμβαίνει συχνά, δεν είσαι μόνος. Το μυαλό μας χρειάζεται μερικές φορές παύσεις, όπως ακριβώς και το σώμα μας. Το θέμα είναι να μάθουμε να τις αναγνωρίζουμε και να τις διαχειριζόμαστε σωστά.
