Αναζωπύρωση του διαλόγου για ένα θεσμό-κλειδί που είχε αποδυναμωθεί την τελευταία δεκαετία
Σε τροχιά ανασχεδιασμού φαίνεται να μπαίνει το πλαίσιο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, με επίκεντρο την επαναφορά του μοντέλου που ίσχυε πριν από την επιβολή των μνημονίων. Στο τραπέζι του κοινωνικού διαλόγου, που βρίσκεται αυτή την περίοδο σε εξέλιξη, τίθεται η ανάγκη αποκατάστασης της συλλογικής διαπραγμάτευσης ως θεμελιώδους μηχανισμού ρύθμισης των όρων εργασίας.
Το ζητούμενο πλέον είναι η αναβάθμιση ενός θεσμού που είχε σχεδόν αποδιαρθρωθεί την τελευταία δεκαετία, υπό το βάρος των μέτρων λιτότητας και των παρεμβάσεων της τρόικας. Κεντρικό αίτημα αποτελεί η αποκατάσταση της αυτονομίας των διαπραγματεύσεων μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, με τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης που επικράτησε στη διάρκεια της κρίσης.
Επιστροφή στις βασικές αρχές του «παλιού συστήματος»
Η πρόταση που τίθεται προς διαβούλευση εστιάζει στην αναβίωση του πλαισίου που ίσχυε πριν από το 2010, με τέσσερις βασικές θεσμικές αρχές:
- Μετενέργεια: Δηλαδή, η συνέχιση ισχύος των όρων μιας συλλογικής σύμβασης ακόμη και μετά τη λήξη της, έως την υπογραφή νέας.
- Επεκτασιμότητα: Η δυνατότητα εφαρμογής μιας σύμβασης στο σύνολο των επιχειρήσεων ενός κλάδου, χωρίς εξαιρέσεις.
- Συρροή συμβάσεων: Η καθιέρωση της πιο ευνοϊκής σύμβασης για τον εργαζόμενο, σε περίπτωση που ισχύουν ταυτόχρονα περισσότερες.
- Καθολικότητα: Η υποχρεωτική ισχύς των συμβάσεων για όλους τους εργαζομένους και εργοδότες του κλάδου, ανεξαρτήτως συμμετοχής στις διαπραγματεύσεις.
Το κοινωνικό έρεισμα για την επαναφορά του θεσμού είναι ισχυρό: Σύμφωνα με πρόσφατες μετρήσεις κοινής γνώμης, το 86% των πολιτών υποστηρίζει τη γενικευμένη εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων με υποχρεωτικό χαρακτήρα.
Οι πέντε κεντρικές προτάσεις της ΓΣΕΕ
Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας έχει καταθέσει συγκεκριμένο πλαίσιο προτάσεων, που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την επαναφορά και ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων:
1. Επαναφορά του ρόλου των κοινωνικών εταίρων στον κατώτατο μισθό
Η ΓΣΕΕ ζητά να επιστρέψει στους κοινωνικούς εταίρους η αρμοδιότητα καθορισμού του κατώτατου μισθού – μέσω της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ). Το μέτρο αυτό έχει τη στήριξη και εργοδοτικών φορέων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
2. Πλήρης επαναφορά της μετενέργειας
Η κατάργηση της μετενέργειας το 2012 επέφερε σοβαρή αποσταθεροποίηση στους όρους εργασίας, ιδίως σε περιπτώσεις όπου δεν ανανεώθηκαν εγκαίρως οι συμβάσεις. Η ΓΣΕΕ προτείνει την εκ νέου θεσμοθέτηση της, ώστε οι όροι να παραμένουν σε ισχύ μέχρι τη σύναψη νέας σύμβασης.
3. Κατάργηση περιοριστικών όρων στην επεκτασιμότητα
Η ισχύουσα ρύθμιση του 2021, που απαιτεί κάλυψη άνω του 50% των εργαζομένων για την επέκταση μιας ΣΣΕ σε όλο τον κλάδο, θεωρείται εμπόδιο. Η Συνομοσπονδία ζητά την κατάργηση αυτής της προϋπόθεσης και την καθιέρωση σταθερού μηχανισμού επέκτασης.
4. Καθιέρωση της ευνοϊκότερης σύμβασης
Σε περιπτώσεις αλληλοεπικάλυψης συμβάσεων, προτείνεται να υπερισχύει εκείνη που προσφέρει καλύτερους όρους στον εργαζόμενο – τόσο σε αποδοχές όσο και σε θεσμικά ζητήματα.
5. Καθολική εφαρμογή των συμβάσεων
Η καθολικότητα θεωρείται βασική για την αποφυγή φαινομένων κοινωνικού και εργασιακού ντάμπινγκ. Η πρόταση της ΓΣΕΕ επιδιώκει να καταστήσει δεσμευτική την εφαρμογή των όρων των συλλογικών συμβάσεων σε όλους τους εργοδότες, ανεξαρτήτως αν συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις ή όχι.
Νέα σελίδα για τα εργασιακά;
Το αίτημα για αναβάθμιση των συλλογικών διαπραγματεύσεων δεν αποτελεί μόνο ζήτημα εργατικού δικαίου, αλλά και κεντρικό θέμα κοινωνικής ισότητας και οικονομικής σταθερότητας. Η επαναφορά του παλαιού μοντέλου ενδέχεται να αποτελέσει καταλύτη για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων, την εξισορρόπηση των συνθηκών απασχόλησης και τη δημιουργία ενός δικαιότερου πλαισίου στην αγορά εργασίας.
