Ένα λούτρινο αρκουδάκι, πεταμένο στο πάτωμα, μοιάζει να θρηνεί σιωπηλά, καθώς το παιδί νιώθει την έλλειψη της αγκαλιάς που τόσο λαχταρούσε, χωρίς να καταλαβαίνει γιατί δεν ήρθε όταν την είχε ανάγκη.
Μια χαραμάδα φωτός, κάτω από την πόρτα του σκοτεινού δωματίου του παιδιού, ρίχνει μια τελευταία, δειλή ακτίνα στην καρδιά του, μα δεν παρηγορεί.
Η αίσθηση της απόρριψης, όσο και αν φαίνεται αόριστη ή αβάσιμη, κλείνεται μέσα στο παιδικό μυαλό, σαν κάτι που δεν εξηγείται και δεν μπορεί να αναθεωρηθεί.
Κάποιες φορές δεν θυμόμαστε καθαρά τι συνέβη.
Δεν έχουμε εικόνες, λόγια ή ξεκάθαρα γεγονότα για να εξηγήσουν το βάρος που μας ακολουθεί. Αλλά το βάρος είναι εκεί.
Το κουβαλάμε.
Μια φευγαλέα αίσθηση, μια σκιά που συντροφεύει τις επιλογές μας, τις σχέσεις μας και την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας.
Ένα αόρατο βάρος που είναι το αποτέλεσμα, των λανθασμένων παιδικών συμπερασμάτων.
Ένα “αθώο” συμπέρασμα, που βγάλαμε τότε, όταν δεν είχαμε τις γνώσεις ή την ικανότητα να επεξεργαστούμε όσα συνέβαιναν γύρω μας.
Αν η μαμά δεν ήρθε στην ώρα της να μας πάρει από το σχολείο, το παιδικό μυαλό δεν σκέφτεται “είχε δουλειές” ή “είναι εξαντλημένη”, αλλά “με ξέχασε”, “δεν είμαι αρκετός”.
Αν ένας γονιός φωνάξει ή απομακρυνθεί συναισθηματικά, το παιδί δεν σκέφτεται “ο μπαμπάς περνάει δύσκολα” αλλά “κάτι έκανα λάθος”, “δεν αξίζω την προσοχή του”.
Αυτά τα πρώιμα συμπεράσματα, είναι σαν μικρές σπασμένες εικόνες που σχηματίζουν τα πρώτα μας “σχήματα”, για τον εαυτό μας και τον κόσμο.
Είναι πεποιθήσεις που φτιάχνουμε μέσα μας για να επιβιώσουμε, να κατανοήσουμε και να αντέξουμε τις συναισθηματικές αντιφάσεις που βιώνουμε.
Αλλά αυτή η ανάγκη για νόημα, μπορεί να μας οδηγήσει σε συμπεράσματα που δεν είναι αληθινά και να μας παγιδεύει σε έναν φαύλο κύκλο, ακόμη και όταν μεγαλώσουμε.
Η σύγχρονη νευροεπιστήμη υποστηρίζει, ότι οι πρώιμες συναισθηματικές εμπειρίες, δημιουργούν νευρωνικές συνδέσεις στον εγκέφαλο, οι οποίες επηρεάζουν τη μελλοντική αντίληψη του εαυτού μας και των άλλων.
Ο εγκέφαλος, όχι μόνο καταγράφει τις εμπειρίες αυτές, αλλά “χτίζει” ένα σύστημα πεποιθήσεων που καθορίζει τις αντιδράσεις μας στις ενήλικες σχέσεις, με τα ίχνη αυτών των πρώιμων εμπειριών να παραμένουν στην ανατομία του εγκεφάλου, πολλές φορές για μια ολόκληρη ζωή.
Με τον καιρό, αυτά τα παιδικά συμπεράσματα, χτίζουν πεποιθήσεις όπως:
“Δεν είμαι αρκετός”, “Οι άλλοι με εγκαταλείπουν”, “Πρέπει να είμαι τέλειος για να με αγαπούν”, “Αν δείξω τα συναισθήματά μου, θα πληγωθώ”.
Είναι πεποιθήσεις που δεν είναι πάντα αληθινές, αλλά που μας ακολουθούν με τρόπο αθόρυβο, σαν σκιές, καθορίζοντας τη συμπεριφορά μας στην ενήλικη ζωή.
Ο ψυχοθεραπευτής John Bradshaw μίλησε εκτενώς για το “εσωτερικό παιδί” που κουβαλάει μέσα του τραυματικές ερμηνείες και λανθασμένες πεποιθήσεις, ενώ η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) επιβεβαιώνει ότι τα πρώιμα σχήματα (early maladaptive schemas), όπως τα ονόμασε ο δημιουργός της Σχηματοθεραπείας, Jeffrey Young, επηρεάζουν καθοριστικά τη συμπεριφορά και την αυτοαντίληψη στην ενήλικη ζωή.
Ο Donald Winnicott – ένας από τους πιο επιδραστικούς στοχαστές της αναλυτικής παιδοψυχολογίας –έλεγε:
“Το παιδί δεν επιβιώνει χωρίς μια αίσθηση νοήματος κι όταν δεν του προσφέρεται, το εφευρίσκει μόνο του. Ακόμη κι αν αυτό το νόημα είναι λάθος.”
Αόρατα Σχήματα, Ορατοί Πόνοι: Η Θεραπευτική Επιστροφή στον Εαυτό
Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, αυτά τα λανθασμένα παιδικά συμπεράσματα δεν εξατμίζονται με τον χρόνο.
Αντίθετα, μεταμφιέζονται σε “προσωπικότητες”, σε συνήθειες, σε επιλογές που νομίζουμε πως κάνουμε ελεύθερα, αλλά στην πραγματικότητα υπακούουν σε ένα παλιό, ξεχασμένο αφήγημα.
Ο ενήλικας που υπεραναλύει κάθε μήνυμα που δεν έλαβε αμέσως απάντηση.
Η γυναίκα που φροντίζει υπερβολικά τους άλλους, αλλά δεν ζητάει ποτέ βοήθεια.
Ο άντρας που αποσύρεται συναισθηματικά, όταν νιώθει ευαλωτότητα.
Το παιδί μέσα μας, ψάχνει ακόμη την απάντηση, σε μια ερώτηση που δεν ειπώθηκε ποτέ δυνατά.
Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού (attachment theory), όπως διατυπώθηκε αρχικά από τον John Bowlby και εμπλουτίστηκε από τη Mary Ainsworth, μας βοηθά να κατανοήσουμε αυτά τα μοτίβα.
Αυτά τα μοτίβα έχουν καταγραφεί και στην Ψυχοθεραπεία, τα ονομάζουμε “σχήματα”.
Είναι σαν εσωτερικές “πεποιθήσεις ζωής” που μαθαίνεις μικρός και κουβαλάς ασυνείδητα σαν φίλτρα για να ερμηνεύεις τον κόσμο.
Δεν θα μπούμε σε λίστες ή κατηγορίες.
Δεν έχει σημασία να θυμάσαι ονομασίες.
Σημασία έχει να αναγνωρίσεις αυτό το γνώριμο εσωτερικό μοτίβο που σε σαμποτάρει.
Παρόλα αυτά, αυτά τα σχήματα δεν εμφανίζονται πάντα με ξεκάθαρο τρόπο.
Μπορεί να είναι υπόγεια, σαν ένα ήσυχο ρεύμα κάτω από την επιφάνεια της ζωής μας.
Αλλά κάθε φορά που αντιδρούμε με ένταση σε μια “μικρή” απόρριψη, κάθε φορά που πιάνουμε τον εαυτό μας να κάνει κάτι “για να μη χαλάσει τις ισορροπίες” ή κάθε φορά που λέμε “νιώθω ότι δεν είμαι αρκετός/ή”, το σχήμα εμφανίζεται και διεκδικεί χώρο.
Και κάπου εδώ, εμφανίζεται η νευροεπιστήμη και μας θυμίζει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάξει.
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου (neuroplasticity), δείχνει πως οι συνδέσεις που φτιάξαμε σε μια εποχή επιβίωσης, μπορούν να μεταμορφωθούν όταν δημιουργούνται νέες εμπειρίες – μέσα από ασφαλείς σχέσεις, νέα νοήματα και επίγνωση.
Όταν για παράδειγμα νιώσουμε ότι κάποιος μας αποδέχεται χωρίς όρους, αρχίζει να διαλύεται το σχήμα “πρέπει να είμαι τέλειος για να αξίζω”.
Η επαφή με το “εσωτερικό παιδί” δεν είναι απλώς μια θεραπευτική άσκηση.
Είναι μια πράξη ενσυναίσθησης προς τον εαυτό.
Να του δώσουμε τη φροντίδα, τη σταθερότητα και την κατανόηση που δεν πήρε τότε.
Να του πούμε, με λόγια και πράξεις:
“Δεν ήσουν λάθος. Δεν έφταιγες. Ήσουν απλώς ένα παιδί που προσπαθούσε να καταλάβει έναν κόσμο πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο μπερδεμένο απ’ ό,τι μπορούσε να αντέξει μόνο του.”
Μικρά Βήματα προς την Κατανόηση
Δεν χρειάζεται να “διορθώσουμε” τον εαυτό μας.
Δεν είναι αυτός ο στόχος.
Ο στόχος είναι να τον καταλάβουμε, να τον νιώσουμε και να τον δούμε με άλλα μάτια.
Και η κατανόηση ξεκινά από την παρατήρηση.
“Τι νιώθω αυτή τη στιγμή;”, “Ποια ανάγκη μου δεν καλύπτεται εδώ;”, “Τι θα έλεγα σ’ ένα μικρό παιδί που ένιωθε έτσι;”
Παρατήρησε τις αυτοματοποιημένες σκέψεις σου, χωρίς να τις πιστεύεις αμέσως.
Επέτρεψε στον εαυτό σου να πει “Δεν μπορώ”, χωρίς ενοχή.
Κατέγραψε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που ένιωσες σήμερα έστω και για λίγα λεπτά – μπορεί να έχουν να σου πουν κάτι.
Επέλεξε ανθρώπους που σε κάνουν να αισθάνεσαι ολόκληρος και όχι ελλιπής και κυρίως, δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να το δουλέψει αυτό.
Όχι μόνος σου, αλλά μέσα σε μια ασφαλή, αυθεντική, θεραπευτική σχέση.
Η ψυχοθεραπεία δεν “φτιάχνει” τον άνθρωπο – γιατί δεν είσαι χαλασμένος.
Η ψυχοθεραπεία αποκαθιστά τη σχέση με τον εαυτό σου, με τα κομμάτια εκείνα που κάποτε απορρίφθηκαν, παρερμηνεύθηκαν, ή σιώπησαν.
Και εκεί, στο ασφαλές πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης, οι “παιδικές φωνές” που άλλοτε ούρλιαζαν ή ψιθύριζαν αλήθειες παρεξηγημένες, αρχίζουν να ησυχάζουν.
Γιατί κάποιος τις άκουσε.
Και αυτό αρκεί για να αλλάξει ολόκληρη η αφήγηση.
Υ.Γ.
“Μην ξεχνάς πως κάποια από τα συμπεράσματα που κρατάς για τον εαυτό σου, τα έβγαλε ένα παιδί που ήθελε απλώς να νιώσει ασφαλές.”
Γιώργος Ντίνος
Σύμβουλος Αυτογνωσίας & Μεταμόρφωσης
Well-being Mentor
Co-founder of Butterfly Effect Holistic Harmony Center
Ακολούθησε μας για περισσότερες συμβουλές και έμπνευση!
Μάθε περισσότερα και ανακάλυψε τον κόσμο του Butterfly Effect Holistic Harmony Center
