Σκέψου το μυαλό σου σαν ένα βιολοντσέλο και την ψυχή σου σαν τα δάχτυλα που το αγγίζουν.
Το ένα από μόνο του είναι στατικό, σχεδόν σιωπηλό, ενώ το άλλο, χωρίς κάποιο “σώμα”, είναι αδύνατον να εκφραστεί με πληρότητα.
Όταν όμως συνεργαστούν, μπορούν να γεννήσουν μουσικές που αλλάζουν την ατμόσφαιρα ενός ολόκληρου δωματίου.
Η νοημοσύνη και η συναισθηματική νοημοσύνη λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο: η πρώτη, είναι η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε, να αναλύουμε, να συνθέτουμε.
Η δεύτερη από την άλλη, είναι ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε, διαχειριζόμαστε και εκφράζουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, καθώς και τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον εξωτερικό.
Η κοινωνία μας έχει για δεκαετίες θεοποιήσει το IQ, τον δείκτη της λογικής – αναλυτικής μας ικανότητας.
Τα σχολεία βράβευαν τους “καλούς μαθητές”, τα βιογραφικά ξεκινούσαν με πτυχία και μεταπτυχιακά και η επιτυχία οριζόταν με άξονα το “πόσο έξυπνος είσαι”.
Όμως, τι γίνεται όταν αυτός ο “έξυπνος” άνθρωπος δεν ξέρει να ζητά συγγνώμη, να ακούει, να ηρεμεί όταν θυμώνει, να κρατά μια ουσιαστική σχέση, να δέχεται μια απόρριψη χωρίς να διαλύεται;
Σε αυτό το χάσμα έρχεται να σταθεί η συναισθηματική νοημοσύνη – αυτό το συχνά αόρατο, μα απολύτως καθοριστικό στοιχείο της ανθρώπινης πληρότητας.
Από πού Έρχονται και τι Εκφράζουν
Η νοημοσύνη (IQ) έχει απασχολήσει φιλοσόφους, νευροεπιστήμονες και ψυχολόγους για αιώνες. Από τον Αριστοτέλη, που πίστευε ότι ο νους είναι η ανώτερη μορφή ψυχής, μέχρι τον Charles Spearman και τον Alfred Binet, που επινόησαν τις πρώτες κλίμακες μέτρησης της “γενικής ευφυΐας”, το IQ αποτέλεσε το σημείο αναφοράς της ανθρώπινης γνωστικής εξέλιξης.
Είναι, με άλλα λόγια, η ικανότητά μας να επιλύουμε προβλήματα, να θυμόμαστε, να αναγνωρίζουμε πρότυπα, να οργανώνουμε τη σκέψη μας.
Η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ), ωστόσο, αν και υπήρχε πάντοτε σαν βίωμα, πήρε το επιστημονικό της όνομα μόλις τη δεκαετία του ’90 από τους Peter Salovey και John Mayer και διαδόθηκε από τον Daniel Goleman.
Εκφράζει την ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα και των άλλων, να τα κατανοεί, να τα διαχειρίζεται, να εμπνέει και να συνδέεται ουσιαστικά με τους γύρω του.
Αν το IQ είναι ο μηχανικός σχεδιασμός μιας γέφυρας, το EQ είναι η ικανότητα να επιτρέψεις σε κάποιον να τη διασχίσει χωρίς φόβο, ντροπή ή θυμό.
Οι ρίζες αυτών των δύο λειτουργιών είναι διαφορετικές, αλλά εξίσου αρχαίες.
Το IQ συνδέεται κυρίως με τον προμετωπιαίο φλοιό – τη “λογική” πλευρά του εγκεφάλου.
Το EQ πηγάζει από το μεταιχμιακό σύστημα, ιδίως την αμυγδαλή, εκεί όπου φωλιάζουν τα πιο πρωτόγονα, αλλά και αληθινά κομμάτια της ύπαρξής μας.
Αυτή η νευροβιολογική βάση αποδεικνύει πως δεν είναι αντίπαλες δυνάμεις, αλλά δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Χρειαζόμαστε και τα δύο – όπως χρειαζόμαστε και το μυαλό και την καρδιά για να ζήσουμε πραγματικά.
Πώς λειτουργούν στην Καθημερινότητά μας
Η νοημοσύνη μάς βοηθά να αναγνωρίσουμε ένα μοτίβο στα οικονομικά μας, να σχεδιάσουμε μια επιχείρηση, να μάθουμε μια νέα γλώσσα.
Είναι εκεί όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε ένα δύσκολο επιστημονικό άρθρο, να επιλύσουμε ένα μαθηματικό πρόβλημα ή να οργανώσουμε μια εκδήλωση.
Χάρη σε αυτή μπορούμε να λειτουργήσουμε στον έξω κόσμο με λογική και δομή.
Όμως, όσο υψηλό κι αν είναι το IQ κάποιου, δεν εγγυάται τίποτα ως προς την ικανότητά του να αγαπήσει, να συγχωρήσει, να συνεργαστεί.
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι εκεί όταν ένας γονιός σκύβει στο ύψος του παιδιού του και του λέει “Καταλαβαίνω πως νιώθεις”, όταν ένας σύντροφος επιλέγει να ακούσει αντί να φωνάξει, όταν ένας συνάδελφος επιλέγει να υποστηρίξει αντί να σαμποτάρει.
Είναι το “διάλειμμα”που παίρνεις ανάμεσα στο ερέθισμα και την αντίδραση, εκείνη η παύση που σε κάνει να επιλέγεις με επίγνωση αντί να αντιδράς ενστικτωδώς.
Ο Daniel Goleman αναφέρει χαρακτηριστικά πως η επιτυχία στη ζωή δεν καθορίζεται από το πόσο έξυπνοι είμαστε, αλλά από το πώς διαχειριζόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους.
Σε έναν κόσμο γεμάτο συγκρούσεις, απαιτήσεις και υπερδιέγερση, αυτός που μπορεί να κατανοήσει τη δική του εσωτερική παλίρροια και να παραμείνει γειωμένος μέσα στη θύελλα, αποκτά ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα.
Πώς αναπτύσσεται η Συναισθηματική Νοημοσύνη
Η νοημοσύνη έχει σε κάποιο βαθμό γενετική βάση.
Δεν μπορούμε όλοι να γίνουμε Αϊνστάιν.
Όμως η συναισθηματική νοημοσύνη – ευτυχώς – δεν είναι στατική.
Μπορεί να καλλιεργηθεί, όπως ένα χωράφι που, αν του δώσεις φροντίδα και χρόνο, ανθίζει.
Ο Goleman υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη του EQ προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα αυτοπαρατήρηση. Αυτό το ήσυχο βλέμμα προς τα μέσα, που ξεκινά με το ερώτημα: “Τι νιώθω αυτή τη στιγμή;”.
Και αμέσως μετά: “Τι θα μπορούσε να νιώθει ο άλλος;”.
Η ενσυναίσθηση, η αυτορρύθμιση, η επίγνωση, είναι δεξιότητες που ακονίζονται μέσα από σχέσεις, συγκρούσεις και την πρόθεση για εσωτερική εξέλιξη.
Η Virginia Satir, οικογενειακή θεραπεύτρια, είχε πει: “Οι άνθρωποι προτιμούν να αλλάξουν όταν νιώσουν ότι γίνονται κατανοητοί”.
Και το πρώτο άτομο που χρειάζεται να κατανοήσουμε είναι ο εαυτός μας.
Μέσα από το διάλογο, τη θεραπεία, τη συγγραφή, τη σιωπή, την παρατήρηση του εαυτού και των άλλων, χτίζουμε σταδιακά ένα εσωτερικό σύστημα καθοδήγησης.
Ένα είδος “συναισθηματικού GPS” που μας δείχνει πότε φεύγουμε από την πορεία μας και πώς να επιστρέψουμε στην ισορροπία.
Η Μαγεία της Ισορροπίας
Όταν η λογική συναντά την ενσυναίσθηση, όταν η ανάλυση συνδυάζεται με την καρδιακή σοφία, όταν η σκέψη συνοδεύεται από την επίγνωση του συναισθήματος, τότε αρχίζει η αληθινή μεταμόρφωση.
Δεν αρκεί να ξέρεις τι είναι σωστό.
Χρειάζεται να μπορείς και να το εφαρμόσεις, να εμπνεύσεις, να αντέξεις τη δυσκολία του.
Ο Steve Jobs είχε υψηλό IQ αλλά και ένα EQ ικανό να εμπνέει.
Ο Νέλσον Μαντέλα είχε το πνευματικό σθένος να κατανοεί πολιτικά προβλήματα, αλλά και την ψυχική ευφυΐα να συγχωρεί εκείνους που τον φυλάκισαν.
Δεν είναι το ένα ή το άλλο – είναι και τα δύο.
Στην καθημερινότητα, αυτή η ισορροπία μοιάζει με μια μητέρα που εξηγεί στο παιδί της γιατί δεν πρέπει να κάνει κάτι (IQ), αλλά το κάνει με τόνο φροντίδας και ενσυναίσθησης (EQ).
Είναι ένας δάσκαλος που οργανώνει άρτια το μάθημά του (IQ), αλλά αφουγκράζεται και τις σιωπές των παιδιών του (EQ).
Είναι ένας επαγγελματίας που λύνει τεχνικά προβλήματα (IQ), αλλά δεν ξεχνά να κοιτά τον συνάδελφό του στα μάτια και να πει: “Πώς είσαι σήμερα;”.
Όταν αυτά τα δύο συντονιστούν, τότε ο άνθρωπος δεν είναι απλώς λειτουργικός – είναι πλήρης.
Η Ένωση που Δημιουργεί Ανθρώπους Ολόκληρους
Σε έναν κόσμο που μετρά διαρκώς επιδόσεις και ταχύτητα, η επιστροφή στην καρδιά δεν είναι πολυτέλεια – είναι ζήτημα επιβίωσης.
Ζούμε σε κοινωνίες που επιβραβεύουν την ταχύτητα, την απόδοση, τη λογική, αλλά ξεχνούν πως ο άνθρωπος δεν είναι μηχανή.
Χωρίς την επαφή με το συναίσθημα, χωρίς την αλήθεια της ψυχής, η πορεία προς την κορυφή μπορεί να καταλήξει σε πτώση.
Η νοημοσύνη μπορεί να σε φτάσει στην κορυφή, αλλά μόνο η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να σε κρατήσει εκεί χωρίς να χαθείς.
Αυτή είναι που σε βοηθά να μη χαθείς μέσα στη σιωπή της επιτυχίας ή στο θόρυβο των απαιτήσεων.
Όταν ο νους και η ψυχή παίζουν στην ίδια ορχήστρα, ο κόσμος αλλάζει – ξεκινώντας από εμάς τους ίδιους.
Ξεκινώντας από τον εαυτό μας, περνώντας στους γύρω μας, χτίζουμε έναν κόσμο ανθρώπων ολόκληρων, όχι τελειοποιημένων.
Γιατί η πληρότητα δεν έρχεται μέσα από την τελειότητα, αλλά μέσα από την ένωση.
Την ένωση του μέσα με το έξω, του φωτός με το σκοτάδι, του λόγου με το βίωμα, του νου με την καρδιά.
Υ.Γ.
“Δεν χρειάζεται να επιλέξεις ανάμεσα στη λογική και την καρδιά. Η αληθινή σου δύναμη βρίσκεται στο σημείο όπου οι δύο τους συναντιούνται.”
Γιώργος Ντίνος
Σύμβουλος Αυτογνωσίας & Μεταμόρφωσης
Well-being Mentor
Co-founder of Butterfly Effect Holistic Harmony Center
Ακολούθησε μας για περισσότερες συμβουλές και έμπνευση!
Μάθε περισσότερα και ανακάλυψε τον κόσμο του Butterfly Effect Holistic Harmony Center
