Στην άκρη ενός μικρού μονοπατιού, χαμένο ανάμεσα σε δέντρα και λιβάδια, ένα παιδί κρατούσε το χέρι του πατέρα του.
Ήταν μια μέρα ηλιόλουστη, από αυτές που μοιάζουν φτιαγμένες μόνο για βόλτες στη φύση. Ξαφνικά, το παιδί σφίγγει το χέρι του πατέρα του και του δείχνει κάτι ανάμεσα στα χόρτα. “Μπαμπά, ένα φίδι!”, φωνάζει τρομαγμένο.
Ο πατέρας σκύβει, κοιτάζει πιο προσεκτικά και χαμογελά.
“Όχι, μικρέ μου. Είναι απλά ένα κομμάτι σχοινί που κάποιος ξέχασε εδώ”.
Και συνεχίζουν την πορεία τους, δίχως φόβο.
Αυτή η απλή στιγμή περικλείει, σχεδόν ποιητικά, το θέμα που διαπερνά τη ζωή όλων μας: τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε, κρίνουμε και αποφασίζουμε.
Γιατί πολλές φορές στη ζωή δεν είναι το ίδιο το γεγονός που μας απειλεί ή μας καθοδηγεί, αλλά το πώς το αντιλαμβανόμαστε.
Η Σωστή Γνώση: Η Τέχνη της Αντικειμενικής Αντίληψης
Η σωστή γνώση μοιάζει με το καθαρό, ψύχραιμο βλέμμα του πατέρα εκείνης της ημέρας.
Αντί να παρασυρθεί από την αρχική αναστάτωση του παιδιού, πλησίασε αυτό που έμοιαζε με φίδι και εξέτασε την πραγματικότητα με τα μάτια της λογικής.
Δεν ήταν φίδι, αλλά ένα απλό κομμάτι σχοινί.
Η αλήθεια αποκαλύφθηκε όχι επειδή το περιβάλλον άλλαξε, αλλά επειδή εκείνος αρνήθηκε να αφήσει τον φόβο να ντύσει την πραγματικότητα, με τις δικές του σκιές.
Η σωστή γνώση, αυτή που μας οδηγεί σε σοφές αποφάσεις, προκύπτει όταν η αντίληψη μας εναρμονίζεται με την αντικειμενικότητα του κόσμου.
Όταν παρατηρούμε προσεκτικά, συλλέγουμε στοιχεία, αξιολογούμε με κριτική σκέψη και συνδυάζουμε τα δεδομένα με την εμπειρία μας, τότε το μυαλό μας λειτουργεί σαν καθρέφτης της αλήθειας.
Αυτή η ικανότητα δεν γεννιέται μέσα σε μία νύχτα.
Καλλιεργείται μέσα από εξάσκηση στην παρατήρηση, μέσα από την επιμονή στην κριτική σκέψη, μέσα από τη συγκέντρωση και την εσωτερική ηρεμία που μας επιτρέπει να ακούμε, να βλέπουμε και να κρίνουμε χωρίς να μας παρασύρει το πρώτο συναίσθημα.
Ο Αριστοτέλης, έλεγε πως η αρετή της φρόνησης είναι: να διακρίνεις με σαφήνεια το πραγματικό αγαθό ανάμεσα σε πλήθος απατηλών επιλογών.
Όταν κατορθώνουμε να βλέπουμε καθαρά, οι αποφάσεις μας γίνονται ελαφρύτερες και ακριβέστερες.
Όχι επειδή η ζωή γίνεται ξαφνικά εύκολη, αλλά επειδή παύουμε να μαχόμαστε ανύπαρκτους εχθρούς και φανταστικές απειλές.
Μαθαίνουμε να διακρίνουμε, να ξεχωρίζουμε και να προχωρούμε με σιγουριά.
Η Λανθασμένη Γνώση: Το Παρεξηγημένο Βλέμμα
Αν ο πατέρας δεν είχε πλησιάσει προσεκτικά, αν είχε δει απλώς από μακριά ένα περίεργο σχήμα στα χόρτα και αμέσως υπέθετε πως ήταν φίδι, το αποτέλεσμα θα ήταν τελείως διαφορετικό.
Θα είχε αρπάξει το παιδί του και θα έτρεχε πανικόβλητος.
Και μια όμορφη μέρα θα χανόταν μέσα στον φόβο για έναν κίνδυνο ανύπαρκτο.
Υπάρχουν φορές που το μάτι βλέπει σωστά, αλλά το μυαλό αποτυγχάνει να ερμηνεύσει την εικόνα.
Αυτή είναι η λανθασμένη γνώση: η στιγμή που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, αλλά τη διαστρεβλώνουμε μέσα από τα προσωπικά μας φίλτρα.
Έτσι, ένα ακίνδυνο αντικείμενο μετατρέπεται σε απειλή, ένας αθώος άνθρωπος γίνεται εχθρός, μια ευκαιρία φαίνεται σαν κίνδυνος.
Η λανθασμένη γνώση γεννιέται από την υποκειμενικότητα.
Ό,τι μας έχει σημαδέψει – οι εμπειρίες μας, οι φόβοι, οι προκαταλήψεις, τα βιώματα μας, γίνονται φίλτρα μπροστά στα μάτια μας.
Στη γλώσσα της ψυχολογίας, τέτοια λάθη λέγονται “γνωστικά σφάλματα” (cognitive biases).
Ένα από τα πιο ισχυρά, είναι το “confirmation bias” – η τάση να βλέπουμε μόνο ό,τι επιβεβαιώνει τους φόβους ή τις πεποιθήσεις μας, απορρίπτοντας τα στοιχεία που τα αμφισβητούν.
Ο Πλάτωνας, στην αλληγορία του σπηλαίου, περιέγραψε αυτήν την κατάσταση θαυμάσια:
“Οι άνθρωποι βλέπουν τις σκιές στους τοίχους και νομίζουν ότι αυτές είναι η πραγματικότητα. Δεν περνά ποτέ από το μυαλό τους να γυρίσουν το κεφάλι και να δουν την αληθινή πηγή του φωτός”.
Η λανθασμένη γνώση είναι ύπουλη, γιατί δίνει στον άνθρωπο την ψευδαίσθηση ότι “ξέρει”.
Όμως, στην πραγματικότητα, δεν βλέπει την αλήθεια.
Βλέπει την αντανάκλαση των φόβων του.
Στον Βουδισμό, ένα από τα πρώτα μαθήματα, είναι η διάκριση μεταξύ “όρασης” και “προβολής”. Δεν βλέπουμε τον κόσμο όπως είναι.
Τον βλέπουμε όπως είμαστε εμείς.
Όπως μας έχουν μάθει να τον φοβόμαστε ή να τον απορρίπτουμε.
Γι’ αυτό και από τη λανθασμένη γνώση γεννιούνται καχυποψίες, άσκοπες αποφυγές και συχνά, οι αποφάσεις μας καταλήγουν σε μετάνοια.
Διότι δεν δρούμε με βάση αυτό που πραγματικά υπάρχει, αλλά με βάση αυτό που νομίζουμε ότι υπάρχει.
Και αυτή η απόσταση είναι αρκετή για να αλλάξει ολόκληρη τη ζωή μας.
Οι Ψευδαισθήσεις: Όταν το Μυαλό μας Παίζει Παιχνίδια
Ακόμα πιο ύπουλη από τη λανθασμένη γνώση είναι η ψευδαίσθηση:
Εκεί όπου ο νους, δίχως καν οπτική επαφή με την πραγματικότητα, δημιουργεί σενάρια και εχθρούς μέσα στο σκοτάδι.
Σκεφτείτε ένα παιδί, που καθώς περπατάει σε έναν σκοτεινό διάδρομο, βλέπει μια σκιά και ορκίζεται πως είναι τέρας.
Ή έναν άνθρωπο που, κάτω από την πίεση του άγχους, “ακούει” το όνομα του στο κενό.
Εδώ, το μυαλό δεν συμπληρώνει απλώς κενά πληροφοριών, αλλά κατασκευάζει μια δική του αλήθεια, βασισμένη στον φόβο, την προσδοκία ή την ανάγκη.
Οι ψευδαισθήσεις δεν βασίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα.
Προκύπτουν όταν το μυαλό βρίσκεται σε κατάσταση ανασφάλειας και γεμίζει τα κενά της άγνοιας, με τις πιο σκοτεινές του υποθέσεις.
Ο φόβος γίνεται τόσο μεγάλος, που δημιουργεί εικόνες από το τίποτα.
Ένα απλό θρόισμα, γίνεται φίδι.
Μια σιωπή γίνεται απειλή και ένα βλέμμα, γίνεται καταδίκη.
Οι ψευδαισθήσεις είναι το απόλυτο παράδειγμα: ταραζόμαστε όχι επειδή κάτι συμβαίνει, αλλά επειδή το φανταζόμαστε.
Όταν το μυαλό χάνει την επαφή του με την πραγματικότητα και πλάθει κόσμους τρόμου, τότε ζούμε μέσα σε φυλακές, που μόνοι μας δημιουργήσαμε.
Δραπετεύουμε από απειλές που δεν υπήρξαν ποτέ, λαμβάνουμε αποφάσεις γεμάτες άγχος και πανικό, ενώ τίποτα δεν μας απειλούσε στην πραγματικότητα.
Το μεγάλο μάθημα εδώ είναι απλό αλλά βαθύ:
“Δεν είναι πάντα ό,τι βλέπω αληθινό. Και δεν είναι πάντα αληθινό ό,τι φοβάμαι”.
Η Τέχνη του Να Βλέπεις Καθαρά
Ο κόσμος γύρω μας δεν είναι πάντα όπως φαίνεται.
Κι όμως, το μεγάλο στοίχημα της ζωής δεν είναι να τον αλλάξουμε, αλλά να μάθουμε να τον βλέπουμε σωστά.
Η σωστή γνώση είναι σαν το καθαρό βλέμμα του πατέρα που πλησίασε το περίεργο σχήμα στα χόρτα και αναγνώρισε το αθώο σχοινί, χωρίς να παρασυρθεί από τον φόβο.
Είναι η δύναμη να σταθούμε ήρεμοι μπροστά στο άγνωστο και να ρωτήσουμε τον εαυτό μας:
“Τι βλέπω πραγματικά”;
Η λανθασμένη γνώση, αντιθέτως, είναι σαν το παιδί που βλέπει φίδι, εκεί όπου υπάρχει μόνο ένα σχοινί και αφήνει τον φόβο να κυριαρχήσει, πριν ακόμα αναζητήσει την αλήθεια.
Είναι η συναισθηματική βιασύνη, η προκατάληψη, που μας οδηγεί να τρέξουμε μακριά από ευκαιρίες, να χτίσουμε τείχη απέναντι σε ανθρώπους και να χάνουμε κομμάτια της ζωής επειδή δεν σταθήκαμε μια στιγμή, κοιτώντας προσεκτικά.
Και τέλος, οι ψευδαισθήσεις.
Το σημείο εκείνο, όπου δεν υπάρχει καν σχοινί.
Όταν το μυαλό δημιουργεί ολόκληρες ιστορίες μέσα σε ένα βλέμμα, ένα θρόισμα ή μια σκιά.
Εκεί που οι σκιές στον τοίχο μοιάζουν με τέρατα και οι ήχοι στον αέρα γίνονται καλέσματα από κάτι που δεν υπάρχει.
Η τέχνη του να βλέπεις καθαρά, είναι μια πράξη καθημερινής εσωτερικής εργασίας.
Να μην αρκούμαστε στην πρώτη εντύπωση.
Να αναρωτιόμαστε, να ερευνούμε και να πλησιάζουμε το “άγνωστο” με ψυχραιμία και ανοιχτό μυαλό.
Να κατανοούμε πότε οι φόβοι μας, μιλούν πιο δυνατά από τα γεγονότα.
Και να αποδεχόμαστε ότι η αντίληψη μας ορισμένες φορές, μπορεί να είναι και λανθασμένη.
Να βλέπεις καθαρά σημαίνει να ζεις ελεύθερος.
Ελεύθερος από αυταπάτες.
Ελεύθερος από φόβους που δεν σου ανήκουν.
Ελεύθερος από τις ιστορίες που άλλοι σου φόρεσαν, πριν ακόμα μάθεις να ξεχωρίζεις το φως από το σκοτάδι.
Κάθε μέρα, με κάθε απόφαση, έχουμε μπροστά μας αυτή την επιλογή:
Θα μείνουμε στη σκιά, πολεμώντας φαντάσματα ή θα προχωρήσουμε προς το φως, κοιτώντας τη ζωή με μάτια ανοιχτά, καθαρά και αληθινά;
Υ.Γ.
“Στο τέλος, δεν είναι τα φίδια που μας σταματούν. Είναι τα σκοινιά που φοβηθήκαμε να πλησιάσουμε.”
Γιώργος Ντίνος
Σύμβουλος Αυτογνωσίας & Μεταμόρφωσης
Well-being Mentor
Co-founder of Butterfly Effect Holistic Harmony Center
Ακολούθησε μας για περισσότερες συμβουλές και έμπνευση!
Μάθε περισσότερα και ανακάλυψε τον κόσμο του Butterfly Effect Holistic Harmony Center
